Mieszko I [III] Piast (urodzony między 1252 a 1256 rokiem, zmarł w 1315 roku przed 14 marca 1316 roku) herb
Najstarszy syn Władysława Piasta, księcia opolskiego i Eufemii Piastównej, córki Władysława "Odonica" Piasta, księcia kaliski i gnieźnieńskiego.
Książę raciborski jako Mieszko III od 27 sierpnia lub 13 września 1281/1282 roku do między 10 maja 1290 lub 17 stycznia 1291 roku, książę cieszyński jako Mieszko I od 27 sierpnia lub 13 września 1281/1282 roku do 1315 roku przed 14 marca 1316 roku, książę oświecimski jako Mieszko I od 27 sierpnia lub 13 września 1281/1282 roku do 1315 roku przed 14 marca 1316 roku, książę zatorski jako Mieszko I od między 10 maja 1290 lub 17 stycznia 1291 roku do 1315 roku przed 14 marca 1316 roku, kanonik krakowski od około 1305 roku do?, regent Księstwa raciborskiego od 7 maja 1306 roku do 1308 roku.
Poślubił pomiędzy 1275 roku a 1280 roku nieznana z imienia księżniczkę zapewne [Grzymisławę] Rurykowiczówną (urodzona w zamku Bełz, około 1260 roku, zmarła 13 września [najpóźniej około 1286 roku]), córkę Wsiewołoda III "Wielkie Gniazdo" Rurykowicza, księcia bełskiego i Anny..
W opracowaniach popularnonaukowych występuje czasami jako Mieszko III Opolski oraz Mieszko I Cieszyński. Numeracja ta jednak nie przyjęła się w nauce historycznej.
W źródłach po raz pierwszy Mieszko pojawia się 21 października 1258 roku, kiedy razem z ojcem i dwoma młodszymi braćmi wyrażał zgodę na fundację opactwa cysterskiego w Rudach. W 1280 roku, wraz z ojcem oraz braćmi Przemysłem i Bolkiem przebywał we Wiedniu, gdzie przez obliczem cesarza Rudolfa I Habsburga, Władysław opolsko-raciborski zawarł ugodę z Henrykiem IV "Probusem".
Był pierwszym księciem cieszyńskim, założycielem jednej z dwóch najstarszych linii piastowskich na Śląsku, najstarszym synem księcia opolskiego Władysława i jego żony, Eufemii, córki Władysława "Odonica". Po 1281 roku, czyli po podziale władysławowej spuścizny, otrzymał wraz z Przemysłem Racibórz, Cieszyn i Oświęcim. Mieszko tytułował się wówczas jako "pan na Raciborzu", zaś Przemysł jako "książę Oświęcimia". W 1290 roku bracia podzielili wspólne dominium. Mieszko objął rządy w Cieszynie i Oświęcimiu. Wsławił się układem z królem czeskim Wacławem II, zawartym 17 stycznia 1291 roku i skierowanym przeciwko Władysławowi "Łokietkowi", swojemu kuzynowi (Łokietek był synem Eufrozyny, siostry Władysława).
Mieszko nie poparł także polityki zjednoczeniowej Przemysła wielkopolskiego. Sprzyjał Czechom z czym wiązał nadzieję na terytorialne poszerzenie swojego władztwa (Wacław obiecał mu formalnie pomoc i opiekę, wykupienie z ewentualnej niewoli, wynagrodzenie za usługi oraz pośrednictwo w sporach z innymi książętami). Duże większe znaczenie miały zobowiązania Mieszka. Obiecał bowiem Wacławowi pomoc zbrojną przeciwko kuzynowi Łokietkowi. Otwarł przed królem Czech bramy swoich grodów i zapewnił swobodę komunikacji (księstwo cieszyńskie bezpośrednio oddzielało Czechy i Małopolskę). Po przejęciu przez Wacława tytułu księcia krakowskiego, Mieszko wraz z bratem Bolesławem złożyli mu hołd lenny. Mieszko wziął udział w udanej dla Czechów wyprawie na Kraków, po której zawładnęli oni Małopolską. 2 czerwca 1297 roku był w Pradze na koronacji Wacława na króla Czech. 2 sierpnia 1297 roku w Ostrawie zawarł ugodę z biskupem ołomunieckim Dytrykiem, na mocy której wyznaczono granicę pomiędzy biskupstwem wrocławskim a ołomunieckim. Potem z Wacławem II Wielkopolskę i był świadkiem jego koronacji, w 1300 roku w Gnieźnie, na króla Polski.
Rozpoczął intensywną kolonizację terenów swego księstwa, potrajając liczbę osad oraz nadając lub rozszerzając różnego stopnia prawa miejskie Cieszynowi, Oświęcimowi, Zatorowi, Bielsku, Skoczowowi i Frysztatowi. Nowopowstałe państewko znajdowało się na peryferiach monarchii Piastów. Mieszko przygotował się do rządów starannie. Już w latach 80-tych XIII wieku zaczął prowadzić zakrojoną na szeroką skalę akcję osadniczą. W samej kasztelani cieszyńskiej na przełomie XIII i XIV wieku powstało co najmniej 75 osad. Mimo to Księstwo Cieszyńskie u progu swojego istnienia było państewkiem o niewielkiej liczbie ludności i małym potencjale gospodarczym. Krótko mówiąc, Mieszko nie miał możliwości do prowadzenia wielkiej polityki.
Był przeciwnikiem centralizacji władzy w rozbitej Polsce i nie poparł kolejnych pretendentów do korony polskiej - Henryka "Probusa", Przemysława II i Władysława "Łokietka", będących przecież jego dalekimi kuzynami. Za to w 1291 i 1292 roku złożył hołd lenny królowi Czech z rodu Przemyślidów, Wacławowi II, którego wsparł przy obejmowaniu krakowskiego tronu i uczestniczył w wojnie przeciwko Łokietkowi w 1292 roku.
W odwecie za odesłanie do domu przez Henryka IV "Probusa", jednego z kandydatów do tronu krakowskiego i godności króla polskiego swojej żony, a zarazem siostry Mieszka i jego braci, a poniekąd także w obawie przed jego polityką centralizacyjną, Mieszko poparł biskupa wrocławskiego Tomasza II, udzielając mu schronienia w Raciborzu. Z podobnych obaw przed centralizacją nie udzielił poparcia również innym Piastom, pretendentom do korony: księciu wielkopolskiemu Przemysławowi II i księciu gniewkowskiemu, późniejszemu królowi, Władysławowi "Łokietkowi". Był w tym zachowaniu podobny do pozostałych Piastów polskich: najpewniej u źródeł ich zachowania leżał brak wykształcenia się w ówczesnej Polsce dzielnicowej klasycznych stosunków lennych. Rodziło to wśród książąt dzielnicowych obawę utraty księstwa. Gwarancję jego zachowania dawał mu sojusz z innym z pretendentów do korony polskiej, królem Czech, Wacławem II.
17 stycznia 1291 roku Mieszko I wszedł z Wacławem II w sojusz skierowany faktycznie przeciw Łokietkowi: zapewnił królowi czeskiemu dostęp do grodów książęcych, zagwarantował swobodny przemarsz jego wojskom, w zamian za co król Wacław gwarantował mu wykup z ewentualnej niewoli i wsparcie w sporach z innymi książętami.
Po zrzeczeniu się Krakowa i godności księcia krakowskiego przez innego z pretendentów do korony polskiej, Przemysława Wielkopolskiego, 10 kwietnia 1291 roku i 11 sierpnia 1292 roku książę Mieszko złożył Wacławowi II hołd lenny. Wspierał następnie Wacława w jego walkach o koronę polską. Brał między innymi udział w kampanii Wacława przeciw Łokietkowi w 1292 roku W jej trakcie uczestniczył w wyprawie na Kraków i w bitwie pod Siewierzem. Brał również udział w koronacji Wacława II na króla Polski w Gnieźnie w sierpniu 1300 roku. W zamian za to poparcie syn króla Wacława II, Wacław III, poślubił córkę Mieszka, Wiolę Elżbietę, która po wyjściu za mąż przyjęła imię Elżbieta i dzięki czemu cieszyński książę miał stać się niebawem jedną z najważniejszych postaci w Królestwie Polskim. Niewykluczone, że dzięki tym zabiegom Mieszko próbował sięgnąć nawet po polską koronę. Po śmierci Wacława II w 1305 roku nowym władcą Czech i Polski stał się właśnie zięć Mieszka, Wacław III.
Politykę współpracy z władcami czeskimi kontynuował również po śmierci Wacława II w 1305 roku, wspierając syna zmarłego króla, nowego władcy Czech i Polski, Wacława III. 5 października 1305 roku Wacław III, syn i następca Wacława II, król Czech i (póki co tytularny) Polski, poślubił Wiolę Elżbietę, córkę Mieszka cieszyńskiego. Małżeństwo szesnastoletniego władcy z córką niewiele znaczącego księcia było sporym zaskoczeniem. Stanowiło niezłą łamigłówkę, zarówno dla średniowiecznych kronikarzy, jak i późniejszych historyków.
Pomijając urodę księżniczki cieszyńskiej, małżeństwo to przynosiło konkretne korzyści polityczne. Legitymizowało w pewien sposób pretensje Wacława III do polskiej korony. Warto przypomnieć, że Wacław II w 1303 roku w tym samym celu ożenił się z Elżbietą Ryksą, jedyną córką Przemysła II. Ślub Wacława III z Wiolą Elżbietą zapewniał dodatkowo lojalność władcy Księstwa Cieszyńskiego, przez które, jak wiadomo, wiodła najkrótsza droga z Pragi do Krakowa.
Ślub Wacława III z Wiolą Elżbietą był wyróżnieniem dla Mieszka cieszyńskiego. Sukces czeskiego władcy w walce z Łokietkiem dawał nadzieję, że na polskim tronie zasiądą potomkowie po kądzieli księcia cieszyńskiego. W 1305 roku Wacław III miał zaledwie 16 lat, zatem jego teść, aktywny w życiu politycznym od lat 70-tych XIII wieku, mógł zdobyć poważny wpływ na króla. Mieszko miał też szansę wyrosnąć na najpotężniejszego polskiego księcia początku XIV wieku i stać się ojcem chrzestnym odnowionego Królestwa Polskiego połączonego unią personalną z Czechami.
Po śmierci Wacława II w 1305 roku, Mieszko pozostał wierny Koronie Czech. 5 października 1305 roku wydał swoją jedyną córkę Wiolę za mąż za króla Czech Wacława III. Nie odniósł jednak żadnych politycznych korzyści z tego faktu, bo już 4 sierpnia 1306 roku zięć został zamordowany w Ołomuńcu. Polityczna aktywność księcia ustała. Wiadomo tylko, że otrzymał od biskupa krakowskiego Jana Muskaty kanonię i prebendę w ziemi krakowskiej w zamian za darowanie kościelnemu hierarsze Kętów.
Kres tych wizji przyniosła śmierć młodego Wacława III. Kierując się w stronę polskich granic, zatrzymał się w Ołomuńcu, gdzie został zamordowany 4 sierpnia 1306 roku. Łokietek triumfował, a Mieszko stawał się ponownie jednym z wielu śląskich książąt.
Możliwe, że był to pierwszy krok na drodze do stworzenia większej koalicji przeciwko Władysławowi "Łokietkowi", pretendentowi do polskiej korony. W 1306 roku bratanica Mieszka, księżniczka bytomska Maria, wyszła za mąż za Karola Roberta Andegaweńskiego, króla Węgier. Literatura twierdzi, że mariaż ten oznaczał zmianę frontu przez Kazimierza, księcia bytomskiego, ojca Marii, i ma związek z antyczeskim sojuszem polsko-węgierskim. Warto zwrócić uwagę, że wcześniej Kazimierz bytomski był najwierniejszym sprzymierzeńcem Przemyślidów i trudno wyjaśnić jego woltę w pierwszej połowie 1306 roku. Wacław III próbował też pozyskać sobie Brandenburczyków, oddając im Pomorze Gdańskie (na którego utrzymanie nie miał większych szans) w zamian za Miśnię.
W 1315 roku ponownie pojawiła się szansa na stworzenie polsko-czeskiej monarchii, rządzonej przez potomków Mieszka. W czerwcu lub lipcu tego roku do Pragi przyjechały dwa poselstwa, które prosiły o rękę córek ówczesnego władcy Czech i (tytularnego) Polski, Jana Luksemburskiego. O rękę starszej urodzonej w 1313 roku Małgorzaty, starał się dla swojego wnuka Mieszko cieszyński. O rękę młodszej, niedawno urodzonej 20 maja 1315 roku Juty, dla swojego syna prosił Władysław "Łokietek".
Gdyby małżeństwa doszły do skutku, przed wnukiem Mieszka rysowałaby się wspaniała perspektywa. W 1315 roku Jan Luksemburski nie miał męskiego potomstwa i gdyby stan ten miał się utrzymać, największe szanse na koronę powinien mieć mąż jego najstarszej córki. Ostatecznie jednak oba projekty małżeńskie nie zostały zrealizowane. Małgorzata w 1328 roku została żoną Henryka XIV, księcia bawarskiego, a Juta w 1332 roku francuskiego królewicza Jana.
Mieszko zmarł niedługo po wysłaniu poselstwa do Pragi, możliwe, że jeszcze w czerwcu 1315 roku.
W polityce wewnętrznej okazał się bardzo gospodarnym władcą. Prowadził intensywną działalność kolonizacyjną, potrajając liczbę osad w kasztelanii cieszyńskiej. Sprzyjał rozwojowi miast, nadając różnego stopnia prawa miejskie Cieszynowi, Oświęcimiowi, Zatorowi, Bielsku, Skoczowowi i Frysztatowi.
Podobnie jak brat Przemysł, dbał o rozwój swojego księstwa. Lokował Cieszyn w 1284 roku i Zator w 1292 roku. Mieszczanie Oświęcimia otrzymali od niego, w 1291 roku, prawo składu soli i ołowiu oraz pobierania opłat mostowych. Tu też, co nie jest jednak pewne, lokował klasztor dominikański. Prawem mili oraz składu: ołowiu, miedzy i cyny obdarował także Zator. W 1312 roku mieszczanie Bielska otrzymali od księcia las pomiędzy Kamieniem a Mikuszowicami. Pozwolił lokować wsie. Wybijał własną monetę. Miał także własną, prężną kancelarię z notariuszami, którzy za zasługi otrzymywali dobra ziemskie. U schyłku swojego żywota, nie używając jeszcze tytulatury księcia Górnego Śląska, umieścił na swojej pieczęci górnośląskiego orla.
Większość śląskich historyków go przemilcza wymieniając jego brata, Kazimierza II. Mylą się jednak, gdyż łaciński dokument z 1290 roku, wystawiony przez Mieszka, świadczy, iż był w tym roku panem na Oświęcimiu i księciem cieszyńskim oraz że posiadał dwóch synów, Włodka i Kazimierza. W dokumencie tym książę nadaje niejakiemu Boguszowi prawo do założenia wsi na zakupionych przez niego ziemiach po obu stronach rzeki Olzy, której mieszkańcy podlegali odtąd wyłącznie sądownictwu swego pana. Bogusz otrzymał również prawo polowania i łowienia w przepływającej przez jego ziemię Olzie ryb, jak również prawo założenia tylu młynów, ile uzna za konieczne.
Założona przez niego wieś, zwana od jego imienia Boguszowicami, należała następnie do mieszczańskiego szpitala "od św. Jerzego". Z wyżej wymienionego dokumentu wynika, że już w 1290 roku książęta przypuszczalnie posiadali w mieście mennicę, gdyż dokument wymienia jako mincmistrza niejakiego Fritto. Tymczasem historycy piszą, że srebrne monety wprowadził na teren Śląska i Polski dopiero w 1305 roku król czeski Wacław. W jakim czasie odszedł z kręgu żyjących książę Mieszko nie wiadomo.
Zmarł około 1315 roku, dzieląc swe księstwo pomiędzy dwóch synów, Kazimierza - Księstwo Cieszyńskie i Władysława - Księstwo Oświęcimskie.
Według niektórych źródeł żona Mieszka zmarła około 1303 roku, ale jej nazwisko nie jest znane. Nekrologi Kościoła św. Wincentego we Wrocławiu wykazały istnienie pewnej "Grzymisławy, księżnej opolskiej" (Grimizlaua ducissa Opuliensis), która została tam pochowana około 13 września 1286 roku. Jej pochodzenie również jest nieznane, ale jej imię sugeruje rosyjskie pochodzenie, prawdopodobnie członka Rurikidów . Jej tytuł sugeruje, że mogła być żoną Mieszka I lub pierwszej żony Bolka I (brata Mieszka I), a może zupełnie innej osoby.
Również dokładna data ich małżeństwa była niepewna, ale po dalszych rekonstrukcjach daty urodzenia ich dzieci została umieszczona między 1275 a 1280 rokiem. Mieli troje dzieci.
Pochowany w kościele dominikanów w Cieszynie.
Żródła:
Mieszko I w "Cieszyn" - Poczet Piastów i Piastówien
"KRONIKA MIASTA CIESZYNA" - autorstwa Alois Kaufmann, przekład z niemieckojęzycznego rękopisu dr Witold Iwanek
Mieszko cieszyński, czyli klęska innej wizji Polski w "HISTMAG.ORG"
Mieszko I cieszyński w "Poczet.com"
Mieszko cieszyński w "Wikipedia"
Książęta opolsko-raciborscy autor: Norbert Mika, Grzegorz Wawoczny, redakcja@naszraciborz.pl
22-02-2024
15-02-2023
27-09-2019